Ouders van zorgintensieve kinderen – met bijvoorbeeld ADHD, asperger, of een lichamelijke beperking – hebben vaak meer stress. Hoe kan een speciale mindfulness training hen helpen? Twee ouders vertellen wat zij aan mindfulness hebben bij de opvoeding van hun zorgintensieve kind.
“Ik fietste laatst van de sportschool naar huis. Mijn hoofd was heerlijk leeg, tot er ineens de gedachte was: wat moeten we nu met Tijn? Afgelopen weekend vond ik €92,50 verstopt in een lampje op zijn kamer. Zijn zakgeld staat op de bank, dit geld had hij dus van ons ‘geleend’.” Lisette Wevers, een van onze mindfulness trainers, vertelt over haar zoon Tijn, die ADHD heeft. “Waarschijnlijk heeft hij die financiële buffer om snoep te kopen, daar kan hij geen genoeg van krijgen. Dat Tijn zichzelf zo moeilijk kan beheersen baart mij zorgen. Zijn wereld wordt steeds groter, dus ook het risico van de ‘eerst-doen-en-dan-denken mentaliteit’, die veel kinderen met ADHD hebben. Hij gaat bijna naar de middelbare school, in het centrum van Amsterdam.”
Ouders met meer stress
Elke ouder maakt zich af en toe zorgen over zijn kind. Maar ouders van zorgintensieve kinderen hebben grotere zorgen en meer stress. Vandaar dat er een speciale mindfulness training voor hen is: de training Mindful Parenting Plus. Lisette volgde drie jaar geleden de ‘gewone’ mindfulness training. “Ik zat niet goed in mijn vel, mijn werk had al jaren veel van mij gevergd. De training hielp en toen ik daarna actief mindfulness bleef beoefenen, werd het effect steeds groter. Ik werd mij daardoor ook meer bewust van het piekeren over Tijn en de energie die zijn opvoeding mij kost. Daar heb ik stukje bij beetje beter mee leren omgaan. Beter voor mij én voor hem.”
Impact op het gezin
Marjolein den Ouden (43), is trainer van de training Mindfulness Parenting Plus bij het Trainingsbureau voor Mindfulness. Ook zij heeft een zorgintensief kind. Haar zoon Mels (7) heeft een licht verstandelijke beperking. Dat heeft veel impact op het hele gezin; Marjolein en haar vriend hebben ook een zoon van 9 jaar en één van 20 maanden. “De zwaarte zit enerzijds in het geregel en uitzoekwerk. De weg zoeken bij instanties, aanvragen doen, dat kost tijd en energie. Daarnaast moeten we in de omgang met Mels overal veel tijd voor nemen. Haast maken, verwart hem. En hij heeft veel duidelijkheid nodig.”
Emotionele belasting van ouders
Mels gaat naar een ZMLK school, voor zeer moeilijk lerende kinderen. “Hij zit daar helemaal op zijn plek en dat is fijn, maar hij wordt om de dag gehaald door een busje, de andere dag brengen wij hem. Dit betekent veel extra reistijd, voor hem en voor ons. Bovendien is het natuurlijk niet leuk om je kind al zo jong door een vreemde naar school te laten brengen. Ook is het moeilijk om te zien dat hij niet goed met andere kinderen kan samenspelen. Dan wil hij graag afspreken, maar als het vriendje er eenmaal is, wordt hij boos. En hij kan niet uitleggen waarom.” Het verhaal van Marjolein is vast herkenbaar voor anderen met een kind met een gedragsprobleem, beperking of stoornis. Het laat ook goed zien dat dit niet alleen veel energie kost, maar ook emotioneel belastend kan zijn. Bovendien kan het je relatie onder druk zetten. Marjolein: “Het is nog harder nodig dan in een ‘normaal’ gezin om met elkaar in gesprek te blijven en elkaar de ruimte te geven om afstand te nemen.”
Betere keuzes maken door mindfulness
Mindful leven betekent meer met je aandacht in het huidige moment zijn. Je bent dan niet in je hoofd bezig met to-do lijstjes, zorgen of met iets wat niet goed is gegaan. Dit leer je door je geest te trainen met mindfulness meditaties/oefeningen. Marjolein: “Mensen doen in het dagelijks leven veel op de automatische piloot. Daardoor ben je met je aandacht maar half bij wat je doet. Je doet zo soms ook dingen op een manier die je eigenlijk niet wilt. Ook ben je je vaak niet bewust van hoe het met je gaat en hoe je bezig bent. Mensen piekeren veel, hebben stress en denderen maar door. Mindfulness zorgt dat je bewuster bent en een frisse blik hebt. Je ziet wat er speelt en kunt andere keuzes maken, voor jezelf en ook in het contact met je kind.”
Mindfulness ondersteunt ouders
Voor iedereen, maar zeker voor ouders die extra belast zijn, kan mindfulness ondersteunend zijn. Marjolein: “Doordat je met je aandacht meer in het moment bent, voel je beter aan hoe het met je gaat. Je hebt sneller in de gaten wanneer je batterij leeg begint te raken en kunt dan gas terug nemen. En door wat vaker korte momenten afstand te nemen van je kind, kun je die daarna weer open benaderen. Die open en compassievolle houding naar jezelf en je kind ontwikkel je ook door de training.” Is zij zelf mindfulness gaan beoefenen vanwege Mels? “Nee, ik ben ermee begonnen toen ik een burn-out had, doordat de combinatie werk – ik had veel reistijd – en gezin te zwaar was. Ook was ik net verhuisd, dat was de laatste druppel. Op dat moment wist ik nog niet dat Mels verstandelijk beperkt is. Maar het helpt mij nu natuurlijk wel.”
Speciale mindfulness training
Waarom is er een speciale mindful parenting training nodig specifiek voor deze ouders? Marjolein: “In zo’n mindfulness training kunnen we specifieker ingaan op de situatie van ouders van kinderen met een extra zorgvraag. We kunnen werken met voorbeelden die iedereen in zo’n groep herkent, dat maakt de training nog beter toepasbaar thuis. Hierbij kun je denken boosheid en frustratie bij je kind, zorgen over je kind, aan je eigen frustratie, emoties, onbegrip en praktische zaken rondom opvang en regelwerk, enzovoort. Daarnaast merken we in onze ‘gewone’ mindfulness training dat het voor deelnemers prettig is om te merken dat ze niet de enige zijn die ergens mee worstelen of iets lastig of zwaar vinden. En ouders van kinderen waar ‘iets’ mee is, herkennen zich meer in elkaar. Juist deze ouders zijn al veel met hun kinderen bezig. Deze training is echt voor henzelf. Al heeft hun hele gezin er wat aan, want het verandert ook je benadering van je kinderen.”
Wetenschappelijk onderzoek naar mindful parenting
Ouders van kinderen met een beperking, gedragsproblemen of stoornis kunnen veel voorlichting krijgen of een opvoedtraining volgen. Deze kunnen effectief zijn, maar als ouders overbelast zijn of veel stress ervaren, is het lastig geleerde lessen toe te passen. Probeer je maar eens in te leven in je kind of geduldig te blijven als je batterij leeg is of je overbelast bent en het eigenlijk niet meer ‘trekt’. Wetenschappelijk onderzoek van het Academisch Behandelcentrum voor Ouder en Kind bevestigt dat de achtweekse training voor ouders soelaas biedt. Een paar resultaten uit dit onderzoek zijn:
- Een significante vermindering van stress bij ouders;
- een toename van aanmoedigen van autonomie van het kind door ouders;
- een afname van overbescherming en afwijzing;
- een verbetering van het probleemgedrag van het kind;
- een afname van klachten van ouders;
- een toename in affectie en samenzijn en een afname van conflicten in co-ouderschap.
Blijvende veranderingen door mindfulness
De veranderingen bleken bij de follow-up van het onderzoek nog steeds aanwezig te zijn. De effectgroottes variëren van medium tot groot. (Mindful parenting in de klinische praktijk, Tijdschrift kindergeneeskunde, 2011, editie 6). Ander wetenschappelijk onderzoek toont vergelijkbare effecten: minder stress bij ouders, minder vervallen in automatische reacties en patronen. En meer vanuit bewustzijn kunnen reageren, meer gevoel van controle door meer invloed op de eigen innerlijke houding.
Mindfulness is geen wondermiddel
Hoewel het effect van mindfulness is aangetoond door wetenschappelijk onderzoek, is het geen duizend dingen doekje. Het veegt niet alle problemen weg. Lisette: “Mindfulness leert je niet omgaan met de specifieke eigenschappen of gedragsproblemen die horen bij de beperking of stoornis van je kind. Toch heeft ook Tijn baat bij mijn mindfulness beoefening: ik reageer positiever en relaxter op hem. Dat ik op de fiets na het sporten bewust was van mijn gedachten over Tijn, is een mooi voorbeeld. Ik kon daardoor bewust bepalen hoe ik zou reageren en liet mij niet door primaire emoties leiden. Ik ben vrij nuchter met de situatie omgegaan en heb rustig met hem gepraat. Maar de grootste winst van mindfulness is voor mij misschien wel dat ik meer compassie heb voor mijzelf en anderen. We zijn allemaal maar mensen, geen machines.”
Meer genieten van het ouderschap
Om mindful te kunnen zijn, is het wel nodig om veel te oefenen. Tijdens de achtweekse training zelfs dagelijks 45 minuten tot een uur, daarna blijft het belangrijk om regelmatig met mindfulness oefeningen bezig te zijn. Dat kan een drempel zijn voor ouders met een ‘intensief’ gezin. Maar het biedt je ook wat: tijd om bij te komen en te reflecteren. Marjolein herkent dit ook. “Het zitten met mijzelf helpt mij in het ouderschap. Het zijn momenten waarop ik bij mijzelf incheck en kijk hoe het met mij gaat en hoe ik bezig ben. Je moet goed voor jezelf zorgen om goed het ouderschap te kunnen beoefenen. Zeker als je een kind met een extra zorgvraag hebt. Bovendien is het leven met meer aandacht niet alleen in lastige situaties ondersteunend, het helpt mij ook meer genieten van mijn prachtige kinderen!”
Hier lees je meer over de Training Mindful Parenting Plus in Utrecht
Meer informatie aanvragen.
