Onlangs verscheen in De Nieuwe Meso, vakblad voor schoolleiders en –bestuurders, een interessant artikel over mindfulness in het onderwijs. Redacteur Hartger Wassink, hoofd wetenschappelijk forum bij NIVOZ, ging op zoek naar mogelijke toepassingen van mindfulness in het onderwijs. Wij zetten zijn belangrijkste bevindingen op een rij.
Een verkenning van mindfulness in het onderwijs, de aanleiding
‘Mindfulness duikt op steeds meer plekken op, ook in het onderwijs’, schrijft Wassink. ‘We zouden het kunnen afdoen als de zoveelste hype, maar vanaf de jaren 90 is er uitgebreid en stevig onderzoek verricht naar het effect van mindfulness. De uitkomsten hiervan laten zien dat mindfulness een positief effect heeft op het verminderen van stress, angstgevoelens en gevoelens van depressie.’ De auteur legt uit waarin mindfulness zich onderscheidt van andere benaderingen. ‘Mindfulness is een ervaringsgerichte benadering, in plaats van een cognitieve. Bij mindfulness draait het om het bewust en zonder oordeel aandacht geven aan het moment, zoals aan lichamelijke sensaties, gevoelens en gedachten. Het gaat om het verkrijgen van meer aandacht voor dagelijkse handelingen en om het accepteren van situaties zoals ze zijn.’ Wassink vat samen wat je daaraan kunt hebben: een betere concentratie, opener houding, meer zelfbewustzijn, een meer compassievolle houding, meer empathie.
Onderzoek naar mindfulness in het onderwijs
De aandacht voor werken met mindfulness in het onderwijs heeft ook geleid tot een groei in evaluatieonderzoek naar de werking ervan. Wassink schrijft over een pilotonderzoek onder basisschoolleraren. ‘De onderzoekers ontdekten dat mindfulness de leraren in hun onderzoeksgroep inderdaad hielp minder stress te ervaren en genuanceerder over bepaalde situaties te denken. Ook hielp het de leraren in hun dagelijkse lespraktijk, vooral bij de organisatorische aspecten van het omgaan met de klas.* Volgens de onderzoekers toont dit dat mindfulness een interessante vorm van professionele ontwikkeling van leraren biedt.’ In het artikel komt ook een onderzoek aan bod naar het effect van mindfulness op co-assistenten, volgens Wassink een doelgroep met een situatie die vergelijkbaar is met die van leraren. ‘Het bleek dat ze een grotere psychische gezondheid en grotere tevredenheid over het leven hadden.’
Wat kunnen we met mindfulness in het onderwijs?
‘Als we het onderzoek overzien, kunnen we concluderen dat het toepassen van mindfulness in het onderwijs zeker potentie heeft’, stelt Wassink. ‘Voor wat betreft het omgaan met stress en voorkomen van burn-out zijn de effecten evident.’ Een relatief bescheiden training heeft al zichtbare effecten op verschillende gebieden. Je hoeft er geen dure methode voor in te kopen, mindfulness is ‘bewust en zonder oordeel aandacht geven aan het moment en dat kan op verschillende manieren.’ Het is volgens de auteur aannemelijk dat mindfulness ook voor leidinggevenden in het onderwijs gunstige effecten kan hebben.
Mindfulness in het onderwijs: hoe praktisch toe te passen?
Wassink geeft drie voorbeelden van het toepassen van mindfulness op de werkvloer:
- Bewust worden van gevoelens en emoties en proberen ze zonder oordeel waar te nemen, zonder er iets mee te ‘moeten’; dit wordt ook wel ‘gevoelssurfen’ genoemd;
- het ontdekken en ontwikkelen van je innerlijke zekerheid, die losstaat van de rollen die je hebt, zodat je als die rol verandert – bijvoorbeeld omdat je een stapje terug moet doen in je positie – beseft dat jij dezelfde persoon blijft;
- het waarnemen van het verschil tussen moeten en willen, om na te gaan of datgene wat je vindt dat je moet ook datgene is wat je wilt; vervolgens kun je bepalen wat je kunt doen om beide meer met elkaar in overeenstemming te brengen.
Wassink benadrukt dat deze tips misschien voor de hand liggen, maar dat het toepassen vraagt om het bewust richten van de aandacht. Daarbij kan een mindfulness training helpen.
Conclusie
‘Vanuit wat we nu al weten, lijkt mindfulness inderdaad een veelbelovende benadering te zijn. Het is wetenschappelijk onderbouwd, relatief eenvoudig toe te passen, en breed en integraal toepasbaar bij zowel leerlingen, leraren en schoolleiding’, concludeert Hartger onverbloemd positief. ‘De brede toepassing maakt het eenvoudig om met mindfulness te beginnen in de school. Daarbij ligt het voor de hand dat schoolleiders en leraren ermee beginnen, zodat zij direct ervaren wat de opbrengst ervan kan zijn. Zodra zij merken hoe het stress reduceert, het hen positiever met situaties laat omgaan en hen empathischer maakt, kunnen zij vanuit die ervaring ook leerlingen begeleiden in het beoefenen van mindfulness.’ De schrijver eindigt met een tip: ‘Het verdient aanbeveling na te gaan in hoeverre aanbieders geaccrediteerde opleidingen hebben gevolgd en op de hoogte zijn van actueel onderzoek.’
*Deze positieve resultaten werden gevonden na een achtweekse training van ongeveer 2,5 uur per week (plus oefeningen van 15 tot 45 minuten per dag in de eigen tijd). Dat betekent dat een relatief bescheiden training al zichtbare effecten op diverse gebieden kan hebben. Verder is het interessant dat er een samenhangend effect is, zowel op de vermindering van gevoelens van stress bij de leraren, als op tijdens klasobservaties zichtbare verbetering in de manier waarop zij met hun klas omgaan.
Het hele artikel over mindfulness in het onderwijs uit De Nieuwe Meso kan je hier lezen(€)
Andere artikelen over mindfulness in het onderwijs:
Fris voor de Klas
Het Trainingsbureau voor Mindfulness heeft speciaal voor leerkrachten en docenten de training Fris voor de Klas ontwikkeld. Deze training geven wij met open inschrijving en in-company (op maat). Deelnemers van het Meridiaan College waardeerden de training met een 8,5!
Alle mindfulness trainers van het Trainingsbureau voor Mindfulness zijn erkend door de VMBN in de hoogste categorie, dat betekent dat zij allemaal een geaccrediteerde opleiding hebben gevolgd.
